Διαχείριση υδάτινων πόρων

 

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ

 

Εικόνα 1 Το φράγμα Σχοινά με τον παρόχθιο δρόμο

Η κλιματική αλλαγή ,  οι μειωμένες   βροχοπτώσεις  που άλλαξαν τα  υδρολογικά  δεδομένα , η υπερκατανάλωση και η σπατάλη  του νερού  επέτεινε το πρόβλημα  επάρκειας  νερού που   αντιμετωπίζει  τα τελευταία χρόνια  η Κάρπαθος   γεγονός  που   οδηγεί σε ανάγκη για μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση του θέματος  με  σωστή    διαχείριση των υφιστάμενων  υδάτινων πόρων.

 Κατά την  τεχνητή νοημοσύνη  «η διαχείριση υδάτινων πόρων αναφέρεται στο σύνολο των πρακτικών, πολιτικών και στρατηγικών που εφαρμόζονται για την ορθολογική χρήση, προστασία και διατήρηση του νερού ως φυσικού πόρου. Περιλαμβάνει τη συλλογή, αποθήκευση, κατανομή και επεξεργασία του νερού ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες ανθρώπων, γεωργίας  και φυσικού περιβάλλοντος.

 🔹 Βασικοί Στόχοι:

1. Εξασφάλιση επάρκειας νερού για πόση, άρδευση και άλλες χρήσεις.
2. Οικονομική και βιώσιμη χρήση του νερού.
3. Διατήρηση των οικοσυστημάτων που εξαρτώνται από το νερό.

 🔹 Μέσα και Μέθοδοι για επίτευξη των παραπάνω στόχων:

• Υδρολογικές μελέτες και καταγραφή υδατικών πόρων.
• Κατασκευή φραγμάτων ανάσχεσης ομβρίων, ταμιευτήρων και δικτύων ύδρευσης/άρδευσης
•  Ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση νερού
• Εκσυγχρονισμός  πρακτικών άρδευσης (π.χ. σταγόνες άρδευσης   ).
• Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση δημοτών  για την ορθολογική χρήση του νερού.

•  Επικαιροποίηση κανονισμών ύδρευσης και άρδευσης
•  Διασυνδέσεις υδροδοτικών δικτύων.
• Έλεγχος γεωτρήσεων και των υπόγειων υδροφορέων.

·       Αφαλάτωση». 

 Παρότι όμως το πρόβλημα της λειψυδρίας  στην Κάρπαθο είχε αρχίσει να διαφαίνεται από την δεκαετία του 1980  αντιμετωπίστηκε κάθε φορά αποσπασματικά   χωρίς σοβαρό  σχεδιασμό για   μακροπρόθεσμη αντιμετώπισή του.  Την τελευταία 20ετία διατέθηκαν δεκάδες εκατομμύρια    σε υποδομές ύδρευσης χωρίς  ακόμη να  έχουμε εξασφαλίσει επάρκεια νερού.

·       Υδρολογική μελέτη και καταγραφή των υδατικών πόρων όλης της  Καρπάθου  καιδεν έγινε ποτέ.  

·       Φράγματα και ταμιευτήρες νερού,. Δαπανήθηκαν 17 εκατομμύρια ευρώ για την κατασκευή   του φράγματος Σχοινά και  τελικά αποδείχθηκε ότι η λεκάνη απορροής  ήταν ανεπαρκής   για  να  γεμίσει .

  Παρα ταύτα δαπανήθηκαν αρκετές εκατοντάδες  χιλιάδες ευρώ για την κυτόστρωση του ρέματος για την  προστασία των παρόχθιων  κτισμάτων από την  τυχόν «υπερχείλιση» του φράγματος που δεν μπορεί να γεμίσει και πολύ περισσότερο να υπερχειλίσει !!! 

Εικόνα 2 Η κοιτόστρωση με μπετόν  του ρέματος για προστασία από την υπερχείλιση του φράγματος !!!

Διατέθηκαν ακόμη 4,6 εκατομμύρια για διάνοιξη και ασφαλτόστρωση  παρόχθιου  δρόμου  γύρω από το φράγμα  για να το θαυμάζουν (!) οι επισκέπτες αντί   να διατεθούν  για την δημιουργία τάφρου  για την συγκέντρωσης  νερού στο φράγμα από γειτονικές λεκάνες    .

Φράγματα ανάσχεσης  των όμβριων  υδάτων ,  έργων μικρού  κόστους που βοηθούν στον εμπλουτισμό των υπόγειων υδατικών αποθεμάτων,  φαίνεται να είναι έννοιες ξένες για τον Δήμο .  Προσπάθεια κατασκευής ενός τέτοιου μικρού  φράγματος από την Κοινότητα Ολύμπου το 2006  είκοσι χρόνια μετά δεν  έχει ολοκληρωθεί όπως δεν έχει ολοκληρωθεί η στεγανοποίηση μια λιμνοδεξαμενή που κατασκεύαζε η Κοινότητα   Όθους .

·       Τηλεμετρία χωρίς μείωση των πραγματικών και φαινόμενων απωλειών νερού. Σύμφωνα με  τη «μελέτη» , με βαση την οποία αποφασίσθηκε η προμήθεια  της τηλεμετρίας   το  παραγόμενο νερό της Καρπάθου ανέρχεται σε  2.795.900,00 m3 το χρόνο και οι φαινόμενες απώλειες ( το νερό που καταναλώνεται χωρίς να καταμετριέται) ανέρχονται σε 12% ( 335.000 κμ ) και οι πραγματικές απώλειες (διαρροές κλπ) σε 53% (1.281.000 κμ). Πρόβλεπε  δε πως με το  σύστημα  τηλεμετρίας/τηλε-ελέγχου  που προμηθεύτηκε ο Δήμος  οι   απώλειες θα μειώνονταν  από το 65%    στο 20 %.  Aν επαληθεύονταν έστω και κατά το ήμισυ οι προβλέψεις της «μελέτης»   με τον  περιορισμό των απωλειών  θα  υπερκαλύπτονταν  οι ανάγκες  ύδρευσης. Δυστυχώς επαληθεύθηκαν  μόνο οι δικές μας προβλέψεις μας[i] και αποδείχθηκε εμπράκτως πως με την εγκατάσταση της τηλεμετρίας  που κόστισε 3.234.515,97€   δεν  μειώθηκαν καθόλου  οι  απώλειες   του νερού .  

  Ο συντάκτης  και εισηγητής της μελέτης άν θεωρούσε απαραίτητη την τηλεμετρία, θα μπορούσε να είχε προτείνει την  προμήθεια του πολύ φθηνότερου «Ολοκληρωμένου συστήματος τηλεελέγχου /τηλεχειρισμού για τον έλεγχο των διαρροών και της ποιότητας πόσιμου νερού των δικτύων ύδρευσης»,  που είχε εγκριθεί με την 205/2013 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου[ii], κόστους  486.000 ευρώ     και με το υπόλοιπο του δανείου να  προτείνει την αντικατάσταση των πεπαλαιωμένων   δίκτύων  των Πηγαδίων     καθώς και την  προμήθεια  δυό μονάδων  αφαλάτωσης δυναμικότητας  1200 κμ ,  όπως αυτές που νοίκιασε πέρσι  ο Δήμος   και έτσι να είχε λυθεί προ πολλού το πρόβλημα υδροδότησης  της  ευρύτερης περιοχής της πρωτεύουσας.

Να σημειωθεί πως όταν ο Δήμος Καρπάθου  το 2019 προκήρυξε την προμήθεια του συστήματος τηλεμετρίας ο Δήμος Αμοργού  προμηθεύτηκε μέσω του ιδίου προγράμματος  μια μονάδα αφαλάτωσης δυναμικότητας 600 κμ./ημέρα από την εταιρεία ΤΕΜΑΚ έναντι 482.000 ευρώ.

Δυστυχώς  οι διοικούντες των Δήμο αγνόησαν τις προτροπές μας  και  προχώρησαν  στην προμήθεια του μηδαμινής ωφελιμότητας    πανάκριβου συστήματος  το οποίο τούς μόνους που ωφέλησε ήταν ο ανάδοχος και οι συνεργάτες του.   Πρόβαλλαν το  επιχείρημα  ότι  για την προμήθεια της  δεν επιβαρύνονταν οι Δημότες.  Τώρα πως ο Δήμος ο δήμος όχι μόνο δεν είχε κανένα  όφελος αλλά  πληρώνει κάθε χρόνο 20.000 ευρώ για τις τηλεφωνικές συνδέσεις και ο προμηθευτής ζητά άλλες 60.000 για την συντήρηση του δικτύου  (χωρίς τα έξοδα των ανταλλακτικών).

·       Αντικατάσταση δικτύων ύδρευσης . Όταν  διατυπώσαμε την άποψη πως  η αντικατάσταση των πεπαλαιωμένων δικτύων ύδρευσης   έπρεπε να  είχε προηγηθεί της τηλεμετρίας  μας είπαν πως δεν υπήρχε    μελέτη   ούτε  χρόνος για εκπόνηση  νέας . Όπως όμως προκύπτει από τις αναρτήσεις  στην διαύγεια, το 2013 είχε παραληφθεί από τον Δήμο  μελέτη του έργου «∆ίκτυα ύδρευσης έδρας ∆ήµου και ∆.∆. Καρπάθου»[iii] και το 2021  εκπονήθηκε  η  Μελέτη Αντικατάστασης δικτύου ύδρευσης της ΔΕ Καρπάθου» μέσα σε 45 μέρες[iv].  Αποδεικνύεται  έτσι πως και έτοιμη μελέτη υπήρχε για την αντικατάσταση των δικτύων  και  χρονικά περιθώρια   για εκπόνηση μελέτης για  άλλες βελτιώσεις των υποδομών ύδρευσης  υπήρχαν .   

Τελικά βέβαια  το 2023 χρηματοδοτήθηκε  με  7.300.000 ευρώ από το πρόγραμμα ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΡΙΤΣΗΣ η  αντικατάσταση των δικτύων των οικισμών της ΔΕ Καρπάθου . Λόγω όμως  προφανώς της   μη καταγραφής των δικτύων που χρήζουν αντικατάστασης  περιλήφθηκε στην μελέτη η αντικατάσταση του συνόλου των δικτύων,  ακόμη και των τμημάτων που είχαν αντικατασταθεί  την τελευταία 10ετία. Επί πλέον, επειδή προφανώς ο εκ Δράμας μελετητής αγνοούσε τις ιδιαιτερότητες των οικισμών της Καρπάθου, περιέλαβε στο έργο την προμήθεια και τοποθέτηση 5500 φρεατίων ιδιωτικής σύνδεσης,  όσοι και  οι  υδρομετρητές, κόστους 1.450.000 ευρώ, παρότι  ο κανονισμός ύδρευσης προβλέπει ότι  οι υδρομετρητές    τοποθετούνται «σε εσοχή τοίχου, στο όριο της ιδιοκτησίας 50 cm υψηλότερα της δαπέδου επιφάνειας». Αποτέλεσμα   των αστοχιών  αυτών είναι ότι ο  Δήμος  υποχρεούται  να καλύψει από ίδιους πόρους το  ποσό  2,3 εκατομμυρίων  που υπερβαίνει ο προϋπολογισμός  ( 9.500.000 ευρώ) το ποσό της χρηματοδότησης  από το πρόγραμμα .

·       Επαναχρησιμοποίηση του νερού. Τα λύματα  της πόλης   που καταναλώνει το μισό περίπου από το νερό που χρειάζεται η Κάρπαθος μετά την  βιολογική επεξεργασία τους χύνονται στην θάλασσα . Αν είχε προβλεφθεί επαναχρησιμοποίησή τους θα μπορούσαν να καλύψουν πλήρως  τις αρδευτικές ανάγκες της  ευρύτερης περιοχής και έτσι να εξοικονομούνται  σημαντικές ποσότητες νερού οικιακής χρήσης. Καλό θα είναι εν όψει της αντικατάστασης των δικτύων ύδρευσης να εξετασθεί μήπως  δεν θα πρέπει  να καθαιρεθούν  τα υφιστάμενα  δίκτυα αλλά να παραμείνουν  για να χρησιμοποιηθούν μελλοντικά ως εναλλακτικά δίκτυα άρδευσης,   

·       Έλεγχος γεωτρήσεων και των υπόγειων υδροφορέων.Ο  τακτικός έλεγχος της στάθμης των γεωτρήσεων είναι απαραίτητος  για να αποφεύγεται η υπεράντλησή τους  και η υφαλμύρωση του υπόγειου υδροφορέα . Δυστυχώς παρότι όπως προαναφέρθηκε ξοδεύτηκαν   3,234 εκατομμύρια ευρώ για την τηλεμετρία  με τοποθέτηση  αχρείαστων σταθμών ελέγχου ακόμη και   σε πηγές  ή και σε κενές  δεξαμενές κόστους 25.000 ευρώ, δεν  τοποθετήθηκαν  αισθητήρες για την μέτρηση και έλεγχο  της στάθμης  του νερού στις γεωτρήσεις   κόστους 2.000 ευρώ  με αποτέλεσμα να αντλούμε στα τυφλα και να κινδυνεύουν  οικισμοί  που υδροδοτουνται μόνο από γεωτρήσεις όπως η Ολυμπος και η Αυλώνα να βρεθούν   κάποια μέρα  χωρίς νερό. 

·        Η Αφαλάτωση  θαλασσινού νερού υπό  τις κρατούσες συνθήκες παρατεταμένης ανομβρίας καθίσταται αναγκαία. Λόγω  όμως του υψηλού κόστους  και τις αρνητικές  περιβαλλοντικές συνέπειες θα πρέπει να αποτελεί την έσχατη λύση και να χρησιμοποιείται ως εφεδρικό μέσο   για την κάλυψη των αναγκών ύδρευσης .   Πέρσι  ο Δήμος κάλυψε τις ανάγκες με τρίμηνη μίσθωση δυο μονάδων αφαλάτωσης δυναμικότητας 600 κμ. /ημέρα   που θα μισθωθούν  και φέτος  για τέσσερις μήνες  . Επιπλέον ετοιμάζεται η μίσθωση με ίδιους πόρους  μιας ακόμη δυναμικότητας 300 κμ/ημέρα για  το Απέρι  ενώ για το μέλλον  επιδιώκει την  χρηματοδότηση  προμήθειας  μιας μονάδας 2000 κμ. προϋπολογισμού 2 εκατομμυρίων  για τα Πηγάδια και μιας για το Απέρι 300 κμ  προϋπολογισμού 750.000 ευρώ (350.000 για την μονάδα και 400.000 για τα «συνοδά έργα»).  

 Άποψη μας είναι πως οι διοικούντες τον Δήμο θα πρέπει να επανεξετάσουν  το θέμα λαμβάνοντας υπόψη  τα παρακάτω:

 Κατά τα διεθνώς ισχύοντα  οι ανάγκες νερού ανά κάτοικο ανέρχονται σε 170-200 λίτρα  την   ημέρα. Υπολογίζοντας  λοιπόν  πως  στα Πηγάδια  διαμένουν 3000 κάτοικοι τον χειμώνα και 10.000 το τετράμηνο του καλοκαιριού  και στο Απέρι 350 τον χειμώνα και 700 το καλοκαίρι  τα Πηγάδια  χρειάζονται  600 κμ  νερου την ημέρα τον χειμώνα και 2000 τους καλοκαιρινούς μήνες αιχμής    και το Απέρι αντίστοιχα 70 τον χειμώνα και 140  κμ.

  Σύμφωνα με   την τεχνική έκθεση  της   τηλεμετρίας η  ημερήσια απόδοση  των γεωτρήσεων  των πηγών  και γεωτρήσεων από τις οποίες αρδεύονται τα Πηγάδια  ανέρχεται σε 1276 κμ .     Παράλληλα μερικές   ξενοδοχειακές μονάδες της περιοχής  καλύπτουν τις ανάγκες τους από ιδιωτικά πηγάδια και  με ιδιωτικές μονάδες αφαλάτωσης δυναμικότητας 500 κμ περίπου την ημέρα . 

Όπως   αποδείχθηκε  πέρσι με  την αφαλάτωση  1200 κυβικών μέτρων  την ημέρα     καλύφθηκαν ικανοποιητικά οι ανάγκες της πόλης κατά τους μήνες αιχμής.    Κατά συνέπεια με την  προγραμματιζόμενη  προμήθεια μονάδας αφαλάτωσης  2000 κ.μ./ημέρα  κρίνεται πως θα υπερκαλύπτονται οι ανάγκες της πόλης και  έτσι μπορούν  να διατεθούν  100 κμ   από το νερό του Μυρτώνα  για  να καλυφθούν οι ανάγκες ύδρευσης του   Απερίου .

Όσον αφορά το πότισμα του χορτοτάπητα του σταδίου   προτιμότερο  θα είναι  ο Δήμος να διαθέσει  τις 400.000 ευρώ που θα κοστίσουν τα «συνοδά» έργα της αφαλάτωσης   για να προμηθευτεί  μια μονάδα  τριτοβάθμιας βιολογικής επεξεργασίας των  λυμάτων της Βολάδας και  του Απερίου    τα οποία μετα την επεξεργασία τους   να  χρησιμοποιούνται για την άρδευση τόσο του χλοοτάπητα του σταδίου όσο και των περβολιών του Απερίου.

  Προτιμότερο ακόμη κρινεται  αντί της   προμήθειας μιας μονάδας δυναμικότητας 2000 κ.μ.΄ο Δήμος  να προβεί σε  χρηματοδοτική μίσθωση  (Leasing)  για τρία- τέσσερα  χρόνια  των  ήδη    εγκατεστημένων μονάδων αφαλάτωσης   δυναμικότητας 1200 κμ,  με τον όρο η κυριότητα τους  να περιέλθει  στον Δήμο όταν  λήξει η μίσθωση  και   παράλληλα να προχωρήσει στη προμήθεια μιας επιπλέον  μονάδας   αφαλάτωσης υφάλμυρων  νερών  δυναμικότητας  1000 κμ/ ημέρα ,  προϋπολογισμού 500.000[v]  ευρώ , η οποία  να εγκατασταθεί  κοντά στην κεντρική δεξαμενή ύδρευσης  για την επεξεργασία και καθαρισμό του νερού των γεωτρήσεων   ώστε να καταστεί    πόσιμο όλο νερό ύδρευσης των Πηγαδίων .

---

[i]  https://protaikarpathos.blogspot.com/2020/07/459-i.html Τηλεμέτρηση δικτύων ύδρευσης Καρπάθου

https://protaikarpathos.blogspot.com/2020/02/th.html Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΗΛΕΜΕΤΡΗΣΗ

https://protaikarpathos.blogspot.com/2020/01/blog-post.html ΤΗΛΕ-ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΚΤΥΩΝ ΥΔΡΕΥΣΗΣ

[ii] ΑΔΑ: ΒΙ63ΩΕ0-ΝΞ3

[iii] ΑΔΑ: ΒΕΔΖΩΕ0-ΛΩΛ 

[iv] ΑΔΑ: 6Β2ΒΩΕ0-ΔΟΒ.

[v] ΑΔΑ: 6ΒΝΟ7Λ1-ΨΣΒ Απόφαση Περιφέρειας 76/2024  Πελοποννήσου για προμήθεια αφαλάτωσης Δυτικής Μάνης 1000 κμ  έναντι 496.000 ευρώ